اولین کارگاه از سری کارگاه‌های آموزشی جشنواره بین‌المللی فیلم «موج» کیش با عنوان «داستان کامل» و با محور ریشه های آشنایی ما با فیلمنامه و فیلمنامه کامل، شب گذشته یکم اسفند ماه برگزار شد.
به گزارش هفت خبر نیوز، همزمان با برگزاری چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم «موج» کیش اولین کارگاه از سری کارگاه‌های آموزشی این جشنواره با نام «داستان کامل» شامگاه جمعه یکم اسفندماه با حضور حاضران در جشنواره و علاقه‌مندان به موضوع فیلمنامه که از شهروندان کیش بودند، برگزار شد.
محمد گذرآبادی نویسنده و مترجم آثار سینمایی که مدرس این کارگاه بود در ابتدا بیان کرد: در این کارگاه قرار است درباره ریشه‌های فیلمنامه که به یونان باستان باز می‌گردد، صحبت کنیم.
وی ادامه داد: ترجیح می‌دهم حرف آخرم را اول بزنم و حرفم این است که ما نیاز به یادگیری داریم. ما از این فرم داستان‌گویی که اسم آن درام است و سابقه طولانی در دنیا دارد، دور بودیم و در برابر آن مقاومت کردیم اما اتفاقی که در ۱۰ تا ۲۰ سال اخیر رخ داده است و دانش درام و داستان‌گویی در ایران شکل گرفته، بی‌سابقه است و ما هیچ دوره‌ای در تاریخمان نداشتیم که چنین پردامنه و عمیق از درام بحث شود و من از این نظر بسیار خوشحال هستم که «بوطیقا»ی ارسطو بعد از ۲۵۰۰ سال در ایران خوانده می‌شود.
مترجم کتاب «بوطیقای ارسطو برای فیلمنامه نویسان» با بیان اینکه درام در ایران باستان شکل گرفته است، مطرح کرد: ما می‌دانیم که درام نوعی از داستان‌گویی است و تفاوت آن با داستان حماسی که آن زمان رایج بوده، این است که درام جلوی چشم مخاطبان اجرا می‌شد.
گذرآبادی ادامه داد: نکته اینجاست که ما هیچ نشانه‌ای در دست نداریم که از درام یونان باستان تقلید کرده و یا آن را شناخته باشیم. البته جالب است بدانید که در عصر سلوکیان نشانه‌هایی از تئاتر وجود داشت اما از این دوره به بعد در دوره‌های اشکانی و ساسانی چیزی به نام تئاتر، درام و نمایش نداریم. ما در حقیقت از زمان هخامنشیان تا صدر اسلام چیزی به نام درام و نمایش در ایران نداریم.
وی تاکید کرد: عمق ناآشنایی ما با درام در شرح‌هایی که فلاسفه بر «بوطیقا» نوشتند، مشهود بود. به عنوان مثال یک مترجم با نام ابوبشر که معروفترین مترجم سریانی به عربی است، «بوطیقا» را در کشوری که چیزی به عنوان نمایش در آن پا نگرفته بود، ترجمه کرد و اشتباهات زیادی هم در ترجمه مرتکب شد. به عنوان مثال بازیگر را منافقین ترجمه و عمق ناآگاهی‌اش را از درام و داستان در این ترجمه‌ها مشخص کرده است.
مترجم کتاب «نگارش فیلمنامه داستانی» با اشاره به اینکه ما با درام، درام نویسی و تئاتر بسیار فاصله و زمانی که فرصت داشتیم آن را درک کنیم به دلیل دور بودن از مفاهیم و اصل ماجرا از دست رفت، مطرح کرد: بعد از ابن رشد ما کسی را نداریم درباره تراژدی و کمدی حرف زده باشد اما در دهه ۳۰ سه ترجمه از «بوطیقا» منتشر شد که اولین برخورد آگاهانه و جدی ما با درام است. عبدالحسین زرین کوب، فتح الله مجتبایی و سهیل محسن افنان از جمله افرادی بودند که این کتاب را ترجمه کردند.
به گفته وی، سهیل محسن افنان این کتاب را در لندن از اصل یونانی‌اش ترجمه کرده است.
گذرآبادی با اشاره به اینکه در گذشته منابع زیادی درباره فیلمنامه وجود نداشته ولی این شرایط به مرور بهتر شده است، مطرح کرد: ما به لحاظ داشتن منابع وضعیت‌مان از دهه‌های پیش بهتر است و اگرچه در زمینه درام بسیار کار شده است اما ما تازه اول راه هستیم و نیاز داریم یاد بگیریم.
وی ادامه داد: من در سال‌هایی که درگیر ترجمه، خواندن، تدریس و نوشتن فیلمنامه بودم، سعی کردم دری را در آموزش بگشایم و مفاهیم داستان و درام را به صورت ساده تعریف کنم تا فهم مشترکی شکل بگیرد. آن چیزی که من را به داستان کامل رساند، نظریه تکامل داروین بود.
مترجم کتاب «تکنیک‌های فیلمنامه‌نویسی» افزود: تمام موجودات زنده دنبال ۲ موضوع که آن هم بقا و تکثیر است، هستند. موجودات برای بقای خود به تنازع دست می‌زنند و ما از این منظر به بحث کشمکش در فیلمنامه می‌رسیم. از طرفی موجودات زنده برای تولیدمثل باید یا یکدیگر ارتباط برقرار کنند پس تولیدمثل ما را به ارتباط می‌رساند. در نهایت باید بگویم کشمکش در فیلمنامه و ارتباط انسانی ۲ عنصر بنیادین فیلمنامه‌نویسی است. البته انسان به این ۲ مورد تغییر را نیز اضافه کرده است.
به گفته وی، فیلمنامه کامل فیلمنامه‌ای است که دارای سه ریشه اصلی کشمکش، ارتباط انسانی و تغییر است.
مترجم کتاب «آناتومی داستان» با اشاره به اینکه کشمکش نیاز اول شخصیت است، عنوان کرد: شخصیت در درجه اول باید با مخاطب ارتباط بگیرد و او را جذب خود کند. هر شخصیتی که شما می‌آفرینید باید مخاطب را جذب خود کند. اگر مخاطب نتواند با شخصیت شما ارتباط برقرار کند، نگرانش شود و… پس چه می‌خواهید بسازید؟ ممکن است شخصیت خلق شده آدم خوبی هم نباشد اما باید در وجودش چیزی باشد که توجه مخاطب را جلب کند.
گذرآبادی افزود: در حقیقت باید کاری کنیم که مخاطب شخصیت را بپذیرد. این شخصیت باید ویژگی‌هایی چون شجاعت، یاری رساندن به دیگران و… را داشته باشد.
وی تاکید کرد: ایجاد مساله و مشکل برای شخصیت و درگیر کردن او، بر هم زدن روال عادی زندگی و دادن انگیزه برای حل مشکل که شخصیت با اراده و نقشه بجنگد و کنش داشته باشد تا به هدف برسد و… جزو بحث‌های داشتن کشمکش در فیلمنامه است.
مترجم کتاب «سفر نویسنده» با اشاره به اینکه شخصیت‌ها در ارتباط باهم شکل می‌گیرند، اظهار کرد: ریشه ارتباطی که ما در فیلمنامه با آن روبه رو هستیم این نیست که دو نفر باهم صحبت کنند بلکه ارتباط در فیلمنامه باید غیرمنتظره و غافلگیرکننده باشد و شخصیت‌ها به عمق ارتباط برسند.
گذرآبادی همچنین درباره تغییر نیز مطرح کرد: پایان‌های باز که به ویژه در فیلم‌های کوتاه وجود دارد نشان از این دارد که ما اصلا بلد نیستیم تغییر را در شخصیت نمایش دهیم و یاد نگرفتیم چگونه باید تغییر در شخصیت را ایجاد کنیم. این مفهموم در سینما جا نیفتاده است و من نمی‌بینم کسی درباره آن حرف بزند.
وی در پایان صحبت‌های خود اظهار کرد: این تغییر در ایران شناخته شده نیست، آموزش داده نمی‌شود و من نیز در فیلمنامه ها ندیده‌ام. تغییر انواع مختلف دارد و به معنای منقلب شدن نیست بلکه مراحلی برای خود دارد که باید نشان داده شود از چه مرحله‌ای شروع و چه گام هایی را طی می‌کند.
چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم «موج» کیش به دبیری ابراهیم حصاری از تاریخ ۱۸ تا ۲۱ فوریه ۲۰۲۱ مصادف با ۳۰ بهمن لغایت سه اسفند در جزیره کیش در حال برگزاری است.
